Interview met Helga van Leur

‘Vandaag heb je morgen in handen’

Op zaterdag 19 oktober, wordt in theater COOL, het GroenDoen-evenement gehouden. Dat is een
evenement waar het gaat over hoe je zelf, duurzamer kunt leven en daarmee tevens, een bijdrage
levert aan een duurzamer wereld. Die dag wordt georganiseerd door George Tiemstra en Cock de Vries van de stichting Duurzaam Dijk & Waard en beide klimaatburgemeesters Iris van Asselt en Petra van Kleef en zij doen dat, op verzoek van de gemeente.

De openingstoespraak op die dag, wordt gehouden door Helga van Leur, in het verleden vooral
bekend als weervrouw maar tegenwoordig, begenadigd spreker over het veranderende klimaat en
de gevolgen daarvan. Als voorbereiding op het GroenDoen-evenement, had George Tiemstra een
interview met Helga van Leur over het klimaat, de gevolgen voor de wereld en Nederland specifiek
en ieders eigen rol daarin. Haar toespraak heet treffend: ‘Vandaag heb je morgen in handen’…

Helga, de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen blijft toenemen en de groei van duurzame
energie, kan de stijgende energiebehoefte, niet afdekken. Waar liggen de kansen, welke
opties hebben we?
Er zijn heel veel kansen en heel veel opties. In Nederland gaan we de goede kant op maar door de
industrie te verplaatsen naar de andere kant van de wereld, schiet het niet op. Als iets bijvoorbeeld
in China gemaakt wordt, zit je met vervuilend transport en slechtere milieueisen bij de productie.
Besef dat je dus altijd invloed hebt. Daar liggen kansen. Dus lokaal produceren, minder gebruiken of in landen laten maken, waar ze een schonere techniek hebben.

In 2015 werd het klimaatakkoord van Parijs getekend, i.c. verplichten wij ons de tempera-
tuurstijging met 20 C te beperken. Gaan we dat halen?
Nee. Ben daar niet hoopvol in. Probleem is ook, dat er geen sancties aan gekoppeld zijn als een
land dat niet haalt. Zelfs met alle huidige maatregelen, ziet het er naar uit dat we wereldwijd, een
stijging van 3 0 C gaan realiseren. En als je beseft dat het in Nederland tot nu toe twee keer zo hard
is opgewarmd, zou dat dus voor ons nog veel hoger uitpakken dan die 3 graden. Boven land warmt
het nu eenmaal meer op dan boven zee en in dat wereldwijde gemiddelde zit 70 procent oceaan!
Naast de temperatuur wordt water (teveel en tekort) een uitdaging. We wonen in een Delta die door
het indijken zijn natuurlijke functie van landverhogen en waterafvoer niet meer kan uitvoeren
Dan is de vraag, wat hebben we er voor over om ons land bewoonbaar te houden?

Wat zouden we wereldwijd moeten doen om dat alsnog mogelijk te maken, dus om ‘Parijs’ te
halen?
In ieder geval, heel snel handelen. Elke vertraging maakt het complexer en duurder. Probleem is,
dat er vele belangen zijn die dat vertragen bijvoorbeeld de belangen van de fossiele industrie.
We zouden wet en regelgeving snel aan moeten passen, dingen uitproberen, pilots starten, meer
‘speeltuin’ zijn voor innovaties, meer lokaal produceren en een eerlijke prijs moeten betalen voor
producten die niet milieuvriendelijk geproduceerd zijn. We moeten echt, andere keuzes maken.

De Nederlandse uitstoot per hoofd van de bevolking behoort tot de hoogste van de EU en is
ruim dertig procent hoger dan het Europese gemiddelde, terwijl ons aandeel in duurzame
energie een van de laagste van de EU is. Wat doen we verkeerd in Nederland?
We polderen graag in plaats van harde keuzes durven maken. De vraag is of je zo scherp binnen
Nederlandse grenzen moet blijven of dat je meer in Europees verband moet samenwerken. Neem
bijvoorbeeld zonne-energie. De winning daarvan gaat in Spanje veel makkelijker dan in Nederland
en dan vervolgens uitwisselen. Zo kun je binnen Europa veel efficiënter energieneutraal worden in
plaats van het alleen voor Nederland te regelen.

Dat klinkt mooi maar bij het transport heb je veel energieverlies en opslag in mega accu’s is
ook nog niet mogelijk terwijl de energiewet, leveren van energie aan je buren, niet toestaat.
Daartoe moet je innoveren; wat vandaag niet kan, kan morgen misschien wel. Denk vooruit.
Pas je beleid ook aan en zorg ervoor, dat dat over een veel langere termijn van kracht is. Nu hebben
we veelal elke 4 jaar weer een ander beleid en daar worden ondernemers gek van. Zij willen wel
investeren in innovaties maar moeten dan wel zeker weten, dat het beleid niet tussentijds verandert. Wetgeving staat ons inderdaad nog in de weg en ja, je mag niet aan je buren leveren en daarom is actuele wetgeving nodig, die dat mogelijk maakt.

Wat zijn de ergste gevolgen voor een land als Nederland, van de gewijzigde weergesteldheden?
We merken dat nu al met regelmaat. Langere perioden van droogte in de zomers, maar ook
wateroverlast, variabele waterstanden in de rivieren, een dreigend tekort aan zoet water, watertekort of overschot in de landbouw, vaker extreme weersituaties als hitte en zware buien, gezondheid in het stedelijk gebied die onder druk staat, verplaatsing van insectensoorten en daarmee van ziektekiemen.

Hoe kunnen we ons daar tegen wapenen?
Met wat ik, de ‘drie A’s’ noem. De A van Aanpakken en dat houdt in, aan de voorkant ‘de kraan dichtdraaien’. De A van Aanpassen en die betekent leven met de omstandigheden dus het verhogen van dijken. Tenslotte de A van Accepteren en dat betekent dat niet alles meer kan. Bijvoorbeeld niet bouwen in de laagst gelegen polders van ons land. Dus je gedrag aanpassen, beseffen dat je onderdeel ben van de natuur, minder en anders reizen, minder vlees eten, minder vliegen, hergebruik, kringloop en van spullen en auto’s. Door je gedrag aan te passen, kunnen we 70 tot 80 % besparen en realiseer je, dat je daar dus ook geld mee bespaart.

Wat kun je als gemeente doen om je verantwoordelijkheid te nemen?
Allereerst de openbare ruimte aantrekkelijk houden en gebruik maken van het enthousiasme dat er
binnen de gemeenschap is. Geef het goede voorbeeld, vergroen, faciliteer bedrijventerreinen en kijk
wat er wel kan, i.p.v. te kijken naar wat er niet kan.

En wat kun je allemaal doen als burger om het tij te keren?
Dat wil ik graag benoemen met mijn eigen SMART-model. Allereerst de S en die staat voor Speuren.
Zie het als een ontdekkingstocht, waar komt het vandaan, hoe belastend is het voor mens, milieu,
dier of natuur, wat doet het voor deze aarde? Gaat ook over het betalen van een eerlijke prijs.

Dan de M van Minder: We kunnen best toe met minder, onderzoek wijst zelfs uit, dat je daar gelukkiger van wordt. Dus minder ver op vakantie en misschien zijn er in de buurt ook wel heel leuke bestemmingen. Maar ook minder consumeren dus bijvoorbeeld minder vlees eten, minder spullen kopen. Denk bij elke aankoop: heb ik dit echt nodig?

Dan de A van Anders. Heel veel dingen kunnen anders zoals andere keuzes in kleding, voedsel, energie, etc. Bij elke maaltijd kun je andere keuzes maken. Misschien niet elke dag maar begin met enkele keren per week.

De R van Recyclen: Je moet leren ‘in kringloop’ te denken. In voedsel, energie en grondstoffen. Is het lokaal, seizoensgebonden, bio-based? Kun je het hergebruiken, is het wel multifunctioneel, als het kapot is, koop je dan een nieuwe of ga je naar het repair café? In de natuur wordt 100 % hergebruikt maar bij mensen, wordt 90 % binnen een half jaar afgevoerd, verbrand en dat is pure verspilling.

Tenslotte de T van Teamwork: We moeten en kunnen meer delen, we moeten het samen doen, in de straat en in de buurt. Dat kan met koken, met samen de tuin vergroenen, samen energie besparen. Het gaat om ‘wij denken’ i.p.v. ‘ik denken’, het gaat om de verbinding te zoeken. Daar wordt het ook leuker van!

Wat is laaghangend fruit?
Heel bewust keuzes maken. Neem bijvoorbeeld op vakantie gaan en stel je de vragen: ‘wat vind ik
belangrijk, waarom wil ik ver weg, wat kan ik doen voor de mensen daar’. Het gaat om bewustzijn en dat je niet uit automatisme handelt.

Dus geen strandvakantie van 3 weken op Bali?
Dat is niet aan mij om over te oordelen. Maar als je daar heen gaat om wat te leren of om wat te brengen, is dat wel beter te rechtvaardigen.

Mensen kijken ook vaak naar ‘wat kost het mij, levert het mij op’. Hoe kijk jij daar tegenaan,
en wat levert het hen op?
Dat is een heel interessante vraag. Gek genoeg, vragen mensen zich niet af, wat het hen oplevert
als ze een nieuwe tv kopen, of een nieuwe bank of een nieuwe keuken. Bij zonnepanelen doen we dat wel en kijken we naar de terugverdientijd. Maar het gaat ook om andere dingen die je terug krijgt, Je kunt het vergelijken met het betalen van belasting en daar krijg je onderwijs voor terug, wegen, veiligheid en nog veel meer. Het gaat erom, dat je het samen leefbaar maakt. En daar moet je met elkaar in investeren.

Wat zou je willen zeggen tegen de mensen die zeggen: ‘wij zijn maar een klein landje’, of
‘anderen doen ook niks’ of ‘het maakt toch niet uit wat ik doe’.
Ga maar eens slapen in een kamer waar een mug aan het zoemen is. Die mug is heel klein maar maakt het slaapgenot wel heel verschillend tot een kamer waar geen mug in zit. Dus hoe klein je ook bent, je hebt wel degelijk invloed en veel mensen bij elkaar, hebben dus heel veel invloed. Wij hier in Nederland hebben enorm veel kennis en we zijn een rijk land en kunnen dus het verschil maken. Ga ook uit van vertrouwen in elkaar want je doet het nooit alleen.

Wat doe je zelf om je ecologische footprint zo klein mogelijk te houden?
Ik maak bewuste keuzes. Dat doe ik met wat ik eet, het hebben van zonnepanelen, het laten isoleren van mijn huis, het laten plaatsen van vacuüm glas, het verstandig opladen van de auto, minder vaak en minder lang douchen, ik maak keuzes met vakantiereizen en met mijn consumptiepatroon. En als ik vind dat ik ‘overgebruik’, dan kijk ik hoe ik dat kan compenseren. En het gewoon gezellig maken met buren en mensen die mij dierbaar zijn!

Wat kunnen we tenslotte op de 19e van jouw presentatie verwachten?
Laat je verrassen.

Dat gaan we dan ook doen, jij hartelijk bedankt voor dit interview Helga en tot de 19e oktober in
theater COOL.